ANAYASA KAVRAMI
Devletin şekli, görevleri ve yetkileri, kurumlar, erkler, Temel Hak ve Hürriyetler, Sosyal ve Ekonomik haklar, Siyasi Haklar ve ödevler ile Devletin temel organları başlıkları altında hükümler içeren metinlere genel itibariyle ANAYASA diyoruz.
Evrensel Hukuk kurallarını özümsemiş ve Hukuk Devleti olma yolunda çaba gösteren toplumlar için Anayasa metinlerinin önemi tartışmasızdır.
Bu nedenledir ki, Anayasa metinlerinin hazırlanmasının ve değiştirilmesinin şartları ağırdır.
Anayasa kavramı “ Maddi “ ve “ Şekli “ olmak üzere, başlıca iki değişik anlamda tanımlanmaktadır.
1-Maddi anlamda Anayasa :
Maddi anlamda Anayasa, Devletin temel organlarının kuruluşunu ve işleyişini belirleyen hukuk kurallarının bütünü olarak tanımlanmaktadır.
Bu kurallar, diğer yasalar gibi birer materyaldir. Normatif hukuk olarak nitelendirilir. Kısaca madde hukukudur. Bunların değiştirilmesi diğer yasalarda olduğu gibi ve kolaydır. Bunlar evrensel hukukta “ Constitution au sens materiel “ olarak tabir edilir. Bu hükümler aslında, Anayasalarda değil, diğer yasalarda yer almalıdır. Örneğin; seçimlerle ilgili veya Sendikalarla ilgili hükümler kendi özel yasalarında yer bulmalıdır.
Anayasalar bu hükümlerle şişirilip kirletilmemeli. Bu şekilde, Anayasa metinleri genel ilkeleri içermeli ve kısa tutulmalı.
2-Şekli Anlamda Anayasa :
Bu ise evrensel hukukta “ Constitution au sens formel “ olarak tabir edilir ve normlar hiyerarşisinde en üst sırayı işgal eden, kanunlardan farklı ve daha zor bir usulle konulup değiştirilebilen hukuk kurallarının bütünü olarak tanımlanmaktadır. En açık örneğiyle, bizim anayasamızdaki 1.maddede yer alan “ Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir. “ 2.maddede yer alan “ Cumhuriyetin nitelikleri ve hukuk devleti “ ilkesi, 3.maddede yer alan “Devletin bütünlüğü, resmi dili, bayrağı, milli marşı, başkenti “ hükümleri birer constitution au sens formel’ dir ve değiştirilemez hükümlerdir. Bunun gibi, güçler ayrılığı temel insan hakları ve hürriyetleri ile egemenlik konularındaki hükümler de birer formel Anayasal hükümlerdir.
Aslında ANAYASA kavramındaki YASA kelimesi kanımca hatalıdır, daha doğrusu gereksizdir. Anayasa olarak tabir ettiğimiz kurallar manzumesi diğer yasalardan farklı olup, toplumsal bir mutabakat metnidir. Bu sebeple, Evrensel Hukuk dilinde “Constitution “ olarak nitelendirilir. Bu metinlerde, özel yasalarda yer alması gereken detaylara girilmemelidir. Bu nedenle, bu metinler evrensel hukukun değişmez ve yadsınamaz kuralları ana başlıklar halinde kısa ve öz olarak yazılmalıdır. Hatta başta İngiltere olmak üzere bazı Ülkelerde Anayasa tabir edilen toplumsal mutabakat kuralları yazılı olmayıp, herkesçe kabul edilmiş toplumsal mutabakat metinleridir.
Saygılarımla.
Av. Ali Sami ARLI